ساختمان موزهی فرش، در گوشهی شمال غربی پارک لاله در تهران در فضایی به وسعت 12000 متر مربع با الهام از عناصر سنتی ایرانی ساخته شده است. این موزه در سال 1340 به صورت ناتمام به منظور گالری فرش ساخته شد و 15 سال به صورت متروکه باقی ماند و سپس در اوایل سال 1355 کار تعمیرات و تغییرات کلی آن آغاز و در روز 22 بهمن ماه سال 1356 رسما افتتاح گردید. طرح موزه کلیتی مدرن دارد و یادآور معماری سبک بینالمللی است. آذینهای بیرونی بنا با الهام از دار قالی و سیاهچادرهای عشایری طراحی شده است .
موزه فرش ایران، ساختمانی وزین، سزاوار واژههای موزه، فرش و ایران؛ درختان قطور و بلند بید و کاج حیاط خبر از قدمت سی و چند سالهی این مجموعه میدهند. اما وقتی وارد آن میشوی، اثری از غبار زمان بر چهرهاش هویدا نیست، تازه و همیشگی برای تمام اعصار، درست مثل فرشهایی که در داخل آن به نمایش درآمده است. فرشهایی که هیچگاه قدیمی نمیشوند. معمار چیرهدست بنا با تکیه بر هویت و فرهنگ ایرانی، بنایی مدرن آفریده است که با وجود سادگی و سبک و سیاق متفاوتش با من ایرانی غریبه نیست. بنایی ساده، برخلاف هنر پرنقش و نگار درون آن، و همین تضاد است که زیباست. قرار دادن جهانی از نقوش و نگارههای ظریف و کهن در ظرفی ساده و یکدست و امروزی مثل معماری مدرن.
نمایی یکدست، ریتمی آهنگین و زیبا از ستونهایی که بیشباهت به دار قالی نیستند و نهایتا فضایی روان و خوانا که از بارزههای معماری این ساختمان است. پس از گذر از میان تندیسگونههای زیبایی که ورودی مجموعه را تعریف میکنند به حیاط مجموعه وارد میشویم و بعد از عبور از یک مسیر سنگفرش شده از میان درختان، ساختمان با سایه روشن زیبایی که ستونهایی مورب نما برروی آن ایجاد کرده است نمایان میشود بعد از گذر از چند ردیف پلههای حیاط و مشاهدهی یک ضلع ساختمان، با نوعی حس جاذبه و دعوت وارد بنا میشویم.
عظمت یا بهتر است بگوییم خلوص فضا هر بازدیدکنندهای را بیاختیار وادار به سکوت میکند. سکوتی نشات گرفته از نوعی احترام و یا یادآوریِ حس و خاطرهای آشنا. پس از گذر از راهرویی باریک که بهتر است نامش را دالان ورودی بگذاریم به فضای مکث، تقسیم و یا همان هشتی میرسیم. گشودگی فضایی بعد از عبور از مسیری تنگ و باریک از ویژگیهای دیرینهی معماری ایرانی است. سنگهای یکدست کف و دیوارها، رنگ روشن فضا و سقف مشبک آن که با نوری یکنواخت فضا را روشن میکند همگی محیط ساده و دلبازی را خلق کردهاند. چند فرش قدیمی به دیوارها نصب شده و دورتادور این فضای مربع شکل سکوهایی برای نشستن تعبیه شده که گمان میرود بیشتر برای نشستن در سکوت و درنگ و نگریستن به این آثار هنری طراحی شدهاند تا رفع خستگی. در مرکز مربع اصلی یک حوضچه چهارگوش از سنگی کرم رنگ تراشیده شده است و در انتهای راهروی ورودی، سالن اجتماعات کوچکی طراحی شده که با رنگآمیزی گرم و ظرفیت محدودش بیشتر برای جلسات داخل مجموعه بکار میرود. فضای تقسیم مربع شکل از یک طرف به چایخانه و از طرف دیگر به سالنها و یا همان گالریهای نمایش آثار منتهی میشود و در طرف دیگر آن، فضایی به فروش محصولات فرهنگی اختصاص یافته که گمان نمیرود جزئی از کاربریهای اصلی طرح باشد چون بگونه ای عاریتی و ناهمگون با یکپارچگی فضاست.
در کنار آمفی تئاتر راهرویی وجود دارد به کتابخانهی کوچکی میرسد. محیط کتابخانه با مبلمان مدرن و رنگ آمیزی شاد و متنوعی که دارد بسیار جذاب و صمیمی است.
بعد از کتابخانه سری به چایخانه میزنیم در دو طرف مسیر چایخانه هم مثل سایر فضاها سکوهای سنگی ساخته شده است اما این بار حتما برای رفع خستگی است بعد از راهرو و سکوهای نشستن به چایخانه میرسیم که با مبلمان چرمی و نیمه سنتیاش بسیار گرم و دلنشین است و شعر زیبایی که بر دیوارهایش نقش شده نیز تعریف حس و حال فضا را آسان کرده است. محیطی سرشار از آرامش و عطرآگین از عطر چای.
بعد از استراحتی کوتاه گرچه دشوار است چایخانه را ترک کرده و دوباره به فضای مرکزی مجموعه بازمیگردیم و این بار بالاخره به سراغ نمایشگاهها میرویم سالن نمایش بسیار هوشمندانه طراحی شده، بعد از وارد شدن به آن خود را در میان دنیایی از هنر مییابیم. تعدادی از فرشها به دیوارها و پنلهای عمودی نصب شدهاند و پنجرههایی را میمانند که به باغ آنسوی بنا راه دارند، باغهایی رنگین که هریک به طریقی بازدیدکنندگان را مسحور خود ساخته و به جهانی ماورایی دعوت میکنند، بعضی از آثار هم برای تاکید بر نقش فرش در خانهی ایرانی روی زمین پهن شدهاند البته با اندکی اختلاف سطح در زمین فرورفتهاند و به این طریق از مسیرهای عبور و مرور تفکیک شدهاند. این فرورفتگیها با نظمی خاص در تمام پلان مستطیلی شکل گالری توزیع شده است. بعضی از این سطوح مستطیلی با شیب دو طرفه طراحی شدهاند و در هر شیب آن فرشی به نمایش درآمده است. در کف بعضی از این حفرهها نیز آینه نصب شده و فرش با کمی فاصله با صفحهای شیشهای بر فراز آن غوطهور است.
گویا نقشهی پشت این فرشها هم از اهمییت خاصی برخوردار است که ایچنین به آن تاکید شده است. در مرکز این سالن مستطیلی یک تورفتگی بزرگ طراحی شده و یکی از نفیسترین و شاید قدیمیترین فرشهای مجموعه در آن گسترده شده و پسزمینهی آبی رنگ آن چنان مینماید که فرش در حوض و یا دریایی از آب سیال است. این باکس مستطیلی که در زمین فرو رفته است نقطه کانونی مجموعه به شمار میرود و تمام آثار و پنلهای عمودی و افقی دیگر گرداگرد آن طراحی شدهاند. بطوریکه بازدیدکنندگان پس از ورود به سالن بدون هیچگونه سردرگمی، تمام فرشها را میبینند .
مساحت این سالن که در طبقه همکف واقع شده در حدود 1500 متر مربع است. بعد از یک گردش پادساعتگردِ کامل پیرامون این فضای مرکزی به پلکانی میرسیم که ما را به نمایشگاه طبقه دوم میرساند. نمایشگاه موقت موزهی فرش با مساحت تقریبی 800 متر مربع در این طبقه واقع شده و جهت نمایش فصلی فرشهای مناطق مختلف ایران طراحی شده است. در ایطبقه این بار به دور یک فضای بازی میچرخیم که مثل یک غلامگردش بزرگ رو به سالن پایینی گشوده میشود و از بالا میتوان نمایی کامل از فرش مرکزی را دید. تمام سالنها به دلایل حفاظتی کاملا بسته و بدور از هرگونه بازشو و نورگیر طبیعی طراحی شدهاند. نورپردازی داخلی نیز بسیار کنترل شده است تا فرشها از آسیبها و اثرات مخرب نور در امان بمانند. اما توالی فضایی صحیح و سقفهای نسبتا بلند و شبکه ای بنا مانع از تاریکی و دلگیری ساختمان میشوند. کفپوشهای ساده کف سالنهای نمایشگاه و مبلمان سفیدرنگ چرمی مدرنی که در آن چیده شده است بسیار آرام و منطقی در کنار هیاهوی هنرمندانهی فرشهای تاریخی مجموعه قرار گرفتهاند و به هیچ وجه خود را به محیط تحمیل نمیکنند .
پژوهش در سوابق، تحولات و کیفیت تاریخی هنر و صنعت فرش، خاصه در ایران، گردآوری و خریداری نمونههای انواع قالیهای دستبافت ایرانی و برگزاری نمایشگاههای موقت از فرش ایران و سایر نقاط جهان، از اهداف موزه به شمار میآید. در موزهی فرش انواع گلیمها و فرشهای دستبافت، با توجه به مرغوبیت و قدمت آنها و با در نظر گرفتن ویژگیهای قالی ایران از لحاظ رنگآمیزی، طرح، نقش، بافت و تنوع مناطق قالیبافی حفظ و نگهداری میشود.
مجموعه موزه فرش ایران که شامل باارزشترین نمونههای قالی ایرانی از قرن نهم هجری تا دورهی معاصر است، از منابع غنی تحقیقی برای پژوهشگران و هنر دوستان به شمار میآید. معمولا حدود 135 تخته از شاهکارهای قالی ایران، بافت مراکز مهم قالیبافی مانند کاشان، کرمان، اصفهان، تبریز، خراسان، کردستان و جز آنها، در تالار طبقه همکف به معرض نمایش گذاشته میشود.
در کتابخانه موزه حدود 3500 جلد کتاب به زبانهای فارسی، انگلیسی و آلمانی در اختیار هنردوستان و پژوهشگران قرار میگیرد. همچنین برای استفادهی بازدیدکنندگانِ موزه، فیلمها و اسلایدهایی در زمینهی بافت قالی و گلیم و هنرهای دستی ایران در سالن نمایش موزه به نمایش در میآید.
منبع: تحریریه ایوان خانه مهر
بنظرم خیلی با اغراق نوشتید واردش ک میشی حس سرما و خشکی بدی به آدم دست میده و محیطش اصلا زیبایی خاصی نداره و انقدر از رنگ های خنثی و سرد به صورت غیر اصولی استفاده شده ک زیبایی فرش ها به چشم نمیاد